Tytuł projektu
Sedymentacja pozakorytowa w dolinie Wisły w świetle analiz litofacjalnych, luminescencyjnych, geochemicznych i radioizotopowych
Projekt badawczy MNiSW nr N N306 424834
Czas trwania: 2008-2012
Miejsce realizacji: Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach (Kierownik: dr Jacek Szmanda)
Udział: wykonawca
Cel projektu:
Projektowane badania mają na celu uzupełnienie dotychczasowego
stanu wiedzy o kompleksowe i jednolite analizy litofacjalne,
datowania luminescencyjne oraz analizy koncentracji pierwiastków
śladowych i aktywności radioizotopów (
210Pb i
137Cs). Badania te
zostaną przeprowadzone na obszarach testowych, których warunki
akumulacji pod względem szerokości dna oraz jego morfologii będą
zbliĹźone, co umożliwi porównanie uzyskanych wyników na całej
długości doliny Wisły.
W świetle wyników projektowanych badań przeprowadzona zostanie
weryfikacja dotychczasowych poglądów szczególnie w zakresie wieku
osadów. Aktualne poglądy dotyczące stratygrafii doliny Wisły
oparte są niemal wyłącznie na datowaniach radiowęglowych i
palinologicznych. Proponowane badania luminescencyjne,
geochemiczne i radioizotopowe umożliwią przede wszystkim
oznaczenie bezpośredniego wieku osadów akumulowanych w
czasie powodzi. Pozwolą one jednocześnie na ocenę tempa
akumulacji powodziowej szczególnie w ostatnim stuleciu w
obszarze międzywala. Projektowane badania litofacjalne
oparte na analizie rdzeni o nienaruszonej strukturze
umożliwią pełniejszą interpretację środowiska depozycyjnego
Wisły opartą na analizie struktur sedymentacyjnych i
interpretacji litodynamicznej środowiska depozycyjnego.
Znaczenie aplikacyjne w zakresie ochrony środowiska
będą miały analizy geochemiczne i radioizotopowe, pozwolą
bowiem na ocenę skażenia środowiska naturalnego
i umożliwią jednocześnie oznaczenie zasięgu migracji i
kumulacji zanieczyszczeń oraz wskazanie ich źródeł
Streszczenie:
W aluwiach pozakorytowych Wisły zapisane są zdarzenia
powodziowe oraz zmiany środowiska geograficznego, jakie zachodziły
w jej dorzeczu zarówno pod wpływem czynników naturalnych jak i
antropogenicznych. Ze względu na fakt, że osady te akumulowane
są niesynchronicznie w różnych częściach jej łoĹźyska istnieje
duża trudność w ustaleniu następstwa tych zmian, przebiegu
zjawisk powodziowych jak i początku i tempa akumulacji osadów.
Na wykształcenie aluwiów pozakorytowych wpływa zatem zarówno
zmiana lokalnych warunków akumulacji wynikająca ze
zróĹźnicowania facjalnego rozumianego w sensie genetycznym
jak i zmiany środowiska geograficznego dorzecza warunkujące
między innymi dostawę materiału klastycznego do koryta rzeki
.
Badania aluwiów pozakorytowych Wisły prowadzone były w całej dolinie
przez wielu autorów i pod różnym kątem. Podsumowanie tych badań
oraz sprecyzowanie zmian akumulacji pozakorytowej pod wpływem zmian
klimatu i działalności człowieka od ostatniego zlodowacenia do
dziś została zawarta w pracach Starkla (2001) i Kalickiego (2006)
. Jednak w pracach tylko w niewielkim stopniu uwzględniane są
badania zawartości metali cięĹźkich w aluwiach, a niemal
zupełnie pominięte badania luminescencyjne i radioizotopowe
za wyjątkiem datowań radiowęglowych. Ponadto w badaniach
fluwialnego środowiska depozycyjnego praktycznie nie
uwzględniono analiz litofacjalnych, a interpretacje oparte
są na litologii aluwiów.