Open Access / Otwarty Dostęp

open access

English version

OPEN ACCESS / OTWARTY DOSTĘP to pozbawiony ograniczeń dostęp do publikacji i innych zasobów znajdujących się online. Publikacje w otwartym dostępie to publikacje cyfrowe umieszczone w Internecie, dostępne bez opłaty (otwarty dostęp gratis) i pozbawione zbędnych ograniczeń prawnoautorskich i licencyjnych (otwarty dostęp libre). Termin ten został wprowadzony w Deklaracji Budapeszteńskiej (ang. Budapest Open Access Initiative) w lutym 2002 r.

Wyróżniamy dwa podstawowe modele Open Access:

  • Otwarte czasopisma – tzw. „złota droga” (gold open access), czyli publikowanie artykułów w naukowych, recenzowanych czasopismach z otwartym dostępem. Koszty publikacji ponosi autor lub instytucja finansująca jego badania.
  • Otwarte repozytoria – tzw. „zielona droga” (green open access), czyli deponowanie prac w otwartych repozytoriach, archiwach.

Publikując w modelu Open Access twórcy nie zrzekają się swoich praw autorskich. Udostępnianie treści wiąże się z tzw. wolnymi licencjami (np. Creative Commons). Wolne licencje zezwalają na nieograniczone, nieodpłatne i niewyłączne korzystanie z dzieł w oryginale i w opracowaniu. Licencje pozwalają autorom na skuteczne przekazanie szerokiego zakresu uprawnień do swoich utworów w sposób prowadzący do minimalizowania ewentualnych negatywnych konsekwencji prawnych zarówno dla licencjodawcy, jak i licencjobiorców.

Korzyści z publikowania w open access

Dla Instytutu

  • wzrost prestiżu instytutu poprzez wzrost widoczności wyników badań naukowych
  • promocja potencjału kadry naukowej
  • wspieranie edukacji studentów
  • pomoc w realizacji zadań administracyjnych, np. prowadzenia sprawozdawczości czy ewaluacji pracowników naukowych
Dla autora
  • zwiększenie promocji badań własnych
  • zwiększenie widoczności i poczytności prac, a co za tym idzie wzrost cytowań
  • nawiązywanie nowych kontaktów naukowych i rozpoczynanie współpracy tam, gdzie zainteresowania są najbardziej zbieżne